Hiper rekabet nedir?
Hiper rekabet nedir? Richard D’Aveni’nin ortaya koyduğu bu teori, hiçbir rekabet üstünlüğünün kalıcı olmadığı; firmaların ardışık geçici avantajlar yaratarak ve yıpratıcı karşı hamlelerle oyunu sürekli yeniden kurduğu bir düzeni ifade eder. Günümüzde dijitalleşme, düşük giriş bariyerleri ve hızlanan ürün döngüleri, hiper rekabet stratejisi olarak tanımlanan “sürekli saldır–karşılık” dinamiğini normal hale getirmiştir.
1) Hiper rekabeti gösteren 6 veri noktası
- Kurumsal ömür kısalıyor: S&P 500 şirketlerinin endekste kalma süresi 1965’te 33 yıl iken 1990’da 20 yıla geriledi. 2026’ya kadar bu sürenin 14 yıla ineceği öngörülüyor.
- Yenilik difüzyonu tarihin en hızlısı: ChatGPT, piyasaya çıktıktan sadece 2 ay sonra 100 milyon kullanıcıya ulaştı.
- Fikri mülkiyet yarışı büyüyor: 2023’te küresel patent başvuruları 3,5 milyon ile rekor kırdı.
- Küresel ticaret bağları kopmadı, biçim değiştiriyor: DHL’e göre ticaretin GSYH’ye oranı 2022’de rekor seviyeye ulaştı, 2023’te yavaşladı, 2024’te yeniden hızlanması bekleniyor.
- Tedarik haritası yeniden çiziliyor: ABD’nin Çin’den Meksika ve Vietnam gibi ekonomilere kayışı, AB’nin Rusya’dan uzaklaşarak farklı ortaklara yönelmesi; şirketleri pazar–tedarikçi portföyünü sürekli güncellemeye zorluyor.
- Türkiye’nin oyundaki yeri: 2023’te 139.349 girişim ihracat yaptı. Bu sayı tabanın genişlediğini, aynı alıcı için rekabet eden satıcı sayısının ve fiyat/servis baskısının arttığını gösteriyor.
Özet: Daha hızlı difüzyon, daha kısa kurumsal ömür, daha yoğun patent yarışı ve yeniden şekillenen ticaret ağları = kalıcı avantaj yerine ardışık geçici avantajlar.
2) İhracatçı için “Hiper Rekabet Oyun Kitabı”
A. İstihbarat → Strateji → İletişim döngüsünü haftalık kapatın
- İstihbarat: Hedef GTIP için ülke-ürün-firma bazlı talep/satıcı haritasını güncelleyin. Fiyat, teslim süresi, MOQ, sertifikasyon farklarını rakip bazında etiketleyin.
- Strateji: Her çeyrek 3 mikro pazar seçin; “tek teklif herkese” yerine mikro-değer önermesi oluşturun.
- İletişim: İlk temasta 24 saat içinde fiyat + teknik + kullanım senaryosu içeren kısa “case” gönderin. Takipte üç dokunuş kullanın: örnek kullanım videosu, mini ROI hesabı, referans/numune.
B. Hız avantajını standartlaştırın
- SLA’lar:
- Hazır şablonlar: Ülke bazlı teslim/ödeme koşulları, sertifikasyon metinleri, teknik çizimler ve mikro-case içerikleri.
C. Teklif mimarisi: “Modüler”
- Teklifleri EXW/FOB/CIF varyantları, MOQ kademeleri, hızlı üretim opsiyonu ve servis paketleriyle çeşitlendirin. Bu, tek başına fiyat rekabetini değer paketine dönüştürür.
D. Portföyü geçici avantajlar için kurgulayın
- Her 8 haftada 1 küçük ürün, ambalaj veya komponent inovasyonu planlayın.
- Tedarikte ikili kaynak, lojistikte alternatif rota planı oluşturun.
- Dijital vitrinde müşteri hikâyeleri ve ölçülebilir “önce/sonra” metrikler yayınlayın.
E. Jeopolitik yeniden yapılanmaya uyum
- Çin–ABD ve AB–Rusya sonrası koridorlar için ikame pazar haritası çıkarın. Meksika, Vietnam ve Doğu Avrupa gibi ara montaj merkezleri veya yakın pazara son montaj senaryolarını değerlendirin.
3) Yönetim Masasına Koyacağınız 10 KPI
- Time-to-Quote (TTQ): İlk temas–teklif süresi (saat)
- Quote→Sipariş Dönüşüm Oranı (%)
- Numune→Sipariş Dönüşümü (%)
- Aynı Alıcıda Sepet Genişliği (ürün/ay)
- Fiyat Gerçekleşme Oranı (listeye göre)
- On-Time Delivery (%)
- İlk Yanıt Süresi (dakika)
- Yeni Mikro Pazar Testi (aylık ≥3)
- 8 Haftalık İyileştirme Döngüsü (tamamlanan küçük inovasyon sayısı)
- Rakip Karşılaştırmalı Kayıp Nedeni Analizi (fiyat/termin/sertifika/servis payları)
4) Türkiye Perspektifi: Nerede Hız Kazanırız?
- Geniş ihracat tabanı içinde farklılaşma, mikro nişler ve hız standardı ile sağlanabilir.
- Küresel talep daralmıyor; yön değiştiriyor. Yeni ara istasyonlar ve yakın pazar montaj stratejileri öne çıkıyor.
- Patent başvurularındaki artış, sürekli küçük iyileştirmelerle geçici avantaj serileri yaratabilenlerin kazanacağını gösteriyor.
Kapanış
Hiper rekabette amaç, tek bir “büyük zafer” değil, küçük ama hızlı avantajların art arda üretilebilmesidir. Bu metindeki veri noktaları ve oyun kitabı, ihracat tarafında hız, modüler teklif ve sürekli istihbarat üzerine kurulu bir işletme ritmi öneriyor.
Kaynaklar
- Richard D’Aveni – Hiper Rekabet Teorisi
- Innosight: S&P 500 şirket ömrü analizi – https://www.innosight.com/insight/creative-destruction
- Reuters: ChatGPT kullanıcı büyüme verisi
- WIPO: 2023 patent istatistikleri – https://www.wipo.int/
- DHL Global Connectedness Index 2024
- McKinsey: Küresel ticaret yeniden yapılanması raporu
- TÜİK: 2023 ihracatçı girişim sayıları
- 7 Dokunuş Kuralı